استان آذربایجان شرقی قسمتی از فلات پهناور ایران با وسعت ۴۵۴۸۱ مترمربع است. این استان با مرکزیت شهر تبریز دارای 21 شهرستان، 44 بخش و ۶۲ شهر میباشد. استان آذربایجان شرقی با کشورهای جمهوری آذربایجان، ارمنستان و جمهوری نخجوان دارای مرز مشترک است و از طریق استان‌های آذربایجان غربی و کردستان به کشورهای ترکیه و عراق متصل میگردد. همچنین این استان از غرب و جنوب غربی با آذربایجان غربی، از شرق با اردبیل و از جنوب شرقی با زنجان همسایه است. آذربایجان شرقی با برخورداری از موقعیت ویژه جغرافیایی یکی از مناطق استراتژیک و حائز اهمیت ایران به شمار میرود.
آب و هوای استان آذربایجان شرقی تحت تاثیر مناطق کوهستانی و جلگه‌ای و همچنین اقلیم مدیترانه‌ای سردسیر شمالی و اقلیم خزری است و شامل آب و هوای سرد، معتدل و گرم است. همین تنوع آب و هوایی پتانسیل کم نظیری برای گردشگری فراهم نموده است.
استان آذربایجان شرقی با سرگذشتی 8 هزار ساله، به جهت برخورداری از آثار بی نظیر تاریخی، فرهنگی و طبیعی قطب مهمی در جذب گردشگر داخلی و خارجی کشور به شمار میرود. در ادامه این مطلب قصد داریم به معرفی برخی از جاذبه های گردشگری این استان بپردازیم. با "کمک سفر" همراه باشید.
1- کلیسای سنت استپانوس تبریز
کلیسای سنت استپانوس در 16 کیلومتری غرب جلفا و در فاصله‌ی 3 کیلومتری کرانه جنوبی ارس و در روستای متروکه‌ای به نام دره‌ی شام واقع شده است. این کلیسا از زیباترین و مشهورترین کلیساهای ارامنه است که از نظر میزان اهمیت بعد از قره‌کلیسا قرار میگیرد.
وجود مرز مشترک میان استان‌های آذربایجان شرقی و غربی با جمهوری آذربایجان، نخجوان و ارمنستان موجب شده ارامنه‌ی بسیاری در این نواحی زندگی کرده و عبادتگاه‌هایی هم ساخته شود. که در میان کلیساهای ساخته شده کلیسای سنت استپانوس دارای اهمیت ویژه ای میان ارامنه است.
کلیسای سنت استپانوس به نام اولین شهید مسیحیت، "استپانوس" که در تاریخ ۲۶ دسامبر سال ۳۶ میلادی در اورشلیم توسط یهودیان سنگسار شد، نامگذاری شده است.
کلیسای سنت استپانوس دارای بخش هایی نظیر نمازخانه اصلی به ابعاد 16×12 متر، اجاق دانیال و برج ناقوس است. حصاری سنگی کلیسا را در برمی‌گیرد که بارویی بلند شامل 7 برج نگهبانی و 5 پشت‌بند استوانه‌ای سنگی (مشابه با دژهای مستحکم دوره ساسانی و قرون اولیه اسلام) است. ورودی حصارها، دری چوبی و آهن‌کاری شده در سمت غربی بنا است. حجاری‌ها و سنگ تراشی‌های ماهرانه و ظریف در ستون‌های دو طرف و نقش برجسته‌ی حضرت مریم و کودکی حضرت عیسی در بلندای طاق نما از ویژگی های منحصر فرد و زیبای این اثر تاریخی است. علاوه بر این نقوش نقش برجسته‌هایی نظیر سنگسار شدن استپانوس در ضلع شرقی، مصلوب شدن مسیح در ضلع غربی و همچنین عروج مسیح بر دیوارهای خارجی کلیسا حکاکی شده است.
2- منطقه حفاظت شده ارسباران تبریز
منطقه حفاظت شده ارسباران با مساحت 8941 هکتار در شهرستان‌های کلیبر و خداآفرین واقع گردیده است. این منطقه یکی از بهترین جاذبه‌های گردشگری استان آذربایجان شرقی است که مورد توجه جهانی است.
منطقه حفاظت شده ارسباران در سال 1346 به عنوان منطقه شکار ممنوع و در سال 1352 به عنوان منطقه حفاظت شده ارسباران شناخته شد. و سرانجام به دلیل تنوع بالای گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری، در سال 1355 یونسکو این منطقه را به عنوان ذخیره‌گاه زیست کره نامید. این منطقه دارای انواع گونه‌های گیاهی، جانوری و زیستگاه‌های جنگلی متمایز است که دارای 1073 گونه گیاهی و 320 گونه جانوری بی نظیر و گاهی کم یاب است.
پس از بررسی و سنجیدن قابلیت‌ها و توانایی های منطقه، مطابق با مصوبه شماره 370 شورای عالی محیط زیست در تاریخ 31 اردیبهشت ماه 1391 به پارک ملی ارسباران ترفیع یافت.
3- دره لیقوان تبریز
روستای لیقوان در سی کیلومتری شهرستان تبریز، بخش مرکزی دهستان میدان‌چای و در دامنه کوهستان سهند واقع شده است که از جاذبه‌های گردشگری استان آذربایجان شرقی بشمار میرود. در بخش شرقی روستا، رودخانه‌ی لیقوان از میان دره‌ی بسیار زیبایی گذر میکند و دو طرف دره و روستاهای اطراف را سیراب میکند. دره زیبای لیقوان در این استان تنها دره‌ای است که دارای خدمات پذیرایی و رفاهی برای گردشگران و مسافران است. روستای سرسبز لیقوان با داشتن جاذبه‌های گردشگری بسیار و طبیعت بی‌نظیر ش در دامنه کوه‌های سهند، گردشگران بسیاری را مجذوب و متحیر خود میکند.
4- موزه عصر آهن تبریز
موزه عصر آهن در شمال، شمال شرقی و شمال غربی مسجد کبود تبریز قرار دارد. سایت موزه عصر آهن، محوطهٔ باستانی است که شامل گورستان و آثار سفالی مربوط به عصر آهن میباشد. اولین آثار بدست آمده از این سایت مربوط به سال 1376، شامل ۳۸ گور است که افراد به صورت جنینی دفن شده بودند. در این گورستان نوزادان بصورت ساده و گور نوجوانان در سازه‌های مربعی با دو ظرف سفالی همراه است. طبق بررسی ها اکثر اجساد یافت شده در سنین پایین دفن شده اند.
در این گورستان تاریخی زن‌ها با جواهراتشان، مردها با ابزار جنگی شان و کودکان با اسباب بازی‌هایشان دفن شده‌اند. دور اجساد سنگ چینی خاصی انجام شده است که نمادی از دیوارهٔ رحم است. اجساد به حالت جنینی یا چمباتمه‌ای دفن شده‌اند که جهت بدن و صورتشان متفاوت است که این امر تأییدی بر مهرپرست بودن آنها میباشد. در بعضی از گورها ظروف سفالی و اثرات غذا یافت شده که باز اعتقاد آنان بر آیین مهرپرستی را تأیید میکند. کسانی که ظروف بیشتری در کنارشان یافت شده، احتمالاً ثروتمندتر بوده‌اند.
سایت موزه عصر آهن از سال ۱۳۸۵ به عنوان اولین موزه صحرایی ایران شروع به فعالیت کرد. مراسم افتتاح سایت موزه عصر آهن تبریز با حضور جعفری معاونت فرهنگی و ارتباطات سازمان میراث فرهنگی کشور در تاریخ ۳۰ اردیبهشت ۱۳۸۶ انجام شد. بازدید برای عموم آزاد میباشد.
5- باغ وحش باغلارباغی تبریز
باغ وحش باغلارباغی در زمینی به مساحت چهار هکتار در داخل محوطه مجموعه تفریحی باغلار باغی بنا شده و شامل 3 بخش باغ حیوانات وحشی، باغ خزندگان و باغ پرندگان است. در این باغ وحش که یکی از زیباترین باغ وحش‌ها و باغ پرندگان کشور به شمار میرود، حیوانات و پرندگان وحشی و اهلی در آلاچیق‌هایی که سازگار با شرایط زندگی هر حیوان ساخته شده، زندگی میکنند. باغ وحش این مجموعه شامل حیوانات وحشی نظیر خرس، شیر، گراز و گرگ است. همچمین در باغ پرندگان که در ورودی باغ وحش قرار دارد صدها گونه از پرندگان زیبا و کم یاب مناطق مختلف جهان زیست میکنند.
6- پارک ائل گلی تبریز
پارک ائل گلی در جنوب شرقی تبریز و در 7 کیلومتری مرکز شهر واقع شده و یکی از زیباترین و مهم ترین تفرجگاههای شهر تبریز بشمار میرود. ایل گلی که به آن شاه گلی نیز میگویند به معنای استخر مردم می باشد.
اولین مرکز اطلاع رسانی هوشمند کشور در مجموعه تاریخی و تفریحی ائل گولی بنا شده و به این پارک لقب اولین اینترنت پارک کشور داده شده است. پارک ائل گلی دارای امکانات رفاهی نظیر مسافرخانه، شهربازی و قایقرانی است. همچنین عمارت کلاه فرهنگی هشت ضلعی در مرکز استخر این مجموعه واقع شده است که امروزه به صورت یک تالار پذیرایی مورد استفاده قرار می گیرد. قدمت این عمارت که به کاخ ایل گلی شهرت دارد به در زمان آق قویونلوها بازمیگردد که در دوره صفویان گسترش یافته است.
7- غار آغ بولاق تبریز
غار آغ بولاق در بخش جنوبی روستای قره‌چمن از توابع شهرستان بستان‌آباد در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. غار آغ بلاغ از جاذبه‌های گردشگری بی نظیر استان آذربایجان شرقی است که از نوع غارهای چکنده یا استالاکتیت میباشد. این غار دارای عرض دهانه حدود 2 متر است که در ارتفاع 1960 متری از سطح دریا قرار دارد.
تا کنون به دلیل وجود تالارهای متعدد و تنگی دهانه‌ی غار تا به حال کسی موفق به دیدن انتهای غار نشده است. طی حفاری های انجام شده در این غار زیبا چندین قبر کشف شد وجود استخوان‌های مردگان درون سفال نمایانگر تعلق آنها به دوره‌ی اشکانیان میباشد.
8- کوه سهند
کوه سهند یكی از بلندترین كوه‌های استان آذربایجان شرقی و مهمترین كوه آتشفشانی خاموش کشور است. این کوه كه ارتفاع قابل ملاحظه دارد، دارای تراكم توف‌ها و خاكسترهای مواد آتشفشانی است كه در زمان‌های دور از دل كوه بیرون ریخته است. توده آتشفشانی سهند که در 50 كیلومتری جنوب تبریز واقع شده است، تعداد زیادی قله‌های آذرین دارد كه بلندای 17 قله آن از 3000 متر تجاوز می‌كند. بلندترین قله کوه سهند به نام جام داغی دارای ارتفاع 3750 متر است.
سن گدازه های مختلف آتشفشان سهند را در حدود 12 تا 14 میلیون سال تخمین زده اند. بنابراین کوه سهند طی مراحل گوناگونی فعالیت و طغیان داشته و در مابین این مراحل گاهی آرام و گاهی خفته و غیرفعال بوده است.
طبیعت ناب و مراتع سرسبز کوه سهند و همچنین دامنه‌های اطراف آن، هر گردشگر خوش ذوقی را مجذوب خود میکند. گونه‌های نادر لاله واژگون، شقایق صحرایی و آلاله‌ها از زیباترین پوشش های گیاهی این منطقه بشمار میروند. در دامنه ی کوهستان سهند کندوداری، دامداری و کشاورزی رونق دارد.
9- روستای کندوان تبریز
روستای کندوان در فاصله 62 کیلومتری تبریز، بخش مرکزی شهرستان اسکو و در دهستان اسکو واقع شده است. روستای کندوان در دره‌ای زیبا در مجاورت روستایی به نام کندوان، در دامنه‌های کوه سهند واقع شده است. این روستا که از بهترین جاذبه‌های گردشگری استان آذربایجان شرقی است، بر اثر عملکردهای آتشفشانی ایجاد شده و فرآیندهای طبیعی منجر به تغییر شکل در گدازه‌ها و در نتیجه منجر به شکل‌گیری این نمای بی‌نظیر در روستای کندوان گردیده است. این روستای تاریخی با قدمت 1500 ساله دارای معماری صخره‌ای است که فقط دو نمونه‌ی مشابه آن در کاپادوکیه ترکیه و داکوتا آمریکا وجود دارد اما به دلیل دارا بودن سکنه در این روستا از این دو روستای صخره‌ای دیگر متمایز است.
دلیل نام گذاری این روستا شباهت خانه های آن به کندو است. سوغات روستای کندوان گیاهان دارویی، شیره انگور، عسل، گردو، بادام، جاجیم، روسری‌های کلاقه‌ای، گلیم و ... است. روستای تاریخی کندوان در تاریخ ۱۵ اردیبهشت ۱۳۷۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
10- چشمه آبگرم سراب
شهر سراب در آذربایجان شرقی، بخش شرقی بستان‌آباد و در میان کوه‌های بزقوش و سبلان واقع شده است. این شهر با دارا بودن چشمه‌های متعدد آب گرم و معدنی، شهر چشمه‌های آب گرم ایران نامیده می‌شود. یکی از مهمترین این چشمه ها، چشمه آبگرم سراب است که در جنوب غربی شهر سراب از زمین میجوشد. این چشمه در دامنه ارتفاعات نزدیک کف دره همراه گاز از زمین خارج شده و به رودخانه مجاور آن می‌ریزد.
آب چشمه آبگرم سراب از دسته دسته آب‌های سولفاته سدیک گرم است که در راستای اهداف درمانی و آب‌درمانی مورد استفاده قرار میگیرد. هر ساله تعداد زیادی گردشگر داخلی جهت بهره بردن از فواید درمانی این چشمه به این منطقه سفر میکنند.
