استان البرز به مرکزیت شهر کرج، دارای حدود 5200 کیلومتر مربع مساحت است. این استان در دامنه رشته کوههای البرز مرکزی قرار گرفته و از شمال با استان مازندران، از شرق با استان تهران، از جنوب با استانهای تهران و مرکزی و از سمت غرب با استان قزوین همسایه است. شمالیترین منطقه این استان، شامل ارتفاعات شمال طالقان است. دامنه رشته کوه های البرز از دیر باز به دلیل آب و هوای مناسب، رودخانهها، پناهگاههای مطمئن، محل استقرار موقت و دائم اقوام مختلف در طول تاریخ بوده است. به دلیل موقعیت جغرافیای این منطقه و مهاجرت به آن، اقوام مختلفی در این استان سکونت دارند. این استان دارای 6 شهرستان شامل کرج، طالقان، ساوجبلاغ، فردیس، اشتهارد و نظرآباد است.
استان البرز دارای 2 نوع آب و هوای سرد و معتدل منطقه کوهستانی و آب و هوای گرم و معتدل منطقه دشتی و کویری است.
نام این استان در زبان باستان "هربرز" («هر» به معنای کوه و «برز» به معنای بلندی) بوده است. طبق اسناد و منابع تاریخی و همچنین مطالعات باستانشناسی، قدیمی ترین نشانههای حضور انسانها در این استان مربوط به دوران نوسنگی است که آثار آن در "تپه ازبکی" به دست آمده است. در ادامه این مطلب قصد داریم به معرفی برخی از جاذبه های طبیعی و گردشگری استان البرز بپردازیم.
1- آبشار خور کرج
آبشار خور در 35 کیلومتری شهرستان کرج، در جاده چالوس و در روستای خور واقع شده است. پس از سد کرج، یک جاده پر شیب بعد از "خورنکلا" و "ابهرک" به "خور" و دره سرسبز آن می رسد. طول این جاده فرعی از جاده چالوس تا روستای خور در حدود 8 کیلومتر است. پس از رسیدن به روستای زیبای خور و حدود یک ساعت پیاده روی در کنار طبیعت زیبای این روستا به آبشار خور میرسید که در طبیعت کم نظیر روستا جای گرفته است. آبشار خور در میان یک صخره بلند واقع شده است و مکان مناسبی جهت برگزاری اردوهای علمی و تفریحی است.
روستای خور دارای یک پیست اسکی نیز است که در فصل زمستان پذیرای علاقه مندان به این ورزش میباشد.
2- پیست اسکی دیزین
پیست اسکی دیزین در جاده کرج چالوس، در 123 کیلومتری کرج و 70 کیلومتری روستای ولایت رود واقع شده است. این روستا به دلیل وجود پیست اسکی دیزین، دره زیبای آن، کوهها و دشتهای بی نظیرش به عنوان روستای هدف گردشگری معرفی شده است.
پیست اسکی دیزین در شمار پیست های معروف جهان قرار دارد. این پیست اولین پیست اسکی در ایران است که از طرف فدارسیون جهانی اسکی مورد تایید برای برگزاری مسابقات رسمی قرار گرفته وب ه عنوان پیست بین المللی شناخته شده است. پیست اسکی دیزین در سال 1348 تاسیس گردیده است.
پیست دیزین دارای 3 مسیر تله کابین 2 تله سیژ، 23 پیست اسکی و هفت تله اسکی بشقابی و تله اسکی چکشی و پیست چمن است که در فصول مختلف سال پذیرایی علاقه مندان به اسکی و سایر ورزش های تابستانی و زمستانی است. علاوه بر اینها این پیست دارای امکاناتی نظیر زمین های تنیس، والیبال زمین بازی کودکان، پیست اسکی روی چمن و نیز ارتفاعات مناسب برای کوهپیمایی، پیاده روی و اسب سواری است.
در این مجموعه تفریحی 2 هتل 19 کلبه و 5 رستوران برای رفاه حال گردشگران فراهم گردیده است. در فصل تابستان برای دسترسی به این پیست میتوانید از سمت شمشک در استان تهران و همچنین جاده کرج-چالوس، روستای ولایت رود تردد نمایید. اما در فصل زمستان به دلیل بهمنگیر بودن محور شمشک به دیزین، این مسیر غیرقابل تردد بوده و تنها ازجاده کرج-چالوس قابل دسترسی است.
3- بقعه امامزاده طاهر
امامزاده طاهر از نوادگان امام زین العابدین (ع) و یکی از بقاع متبرکه مشهور شهرستان کرج است. بقعه متبرکه امامزاده طاهر در ابتدای مسیر اتوبان کرج - قزوین، پس از پل مهرشهر و حدود 10 کیلومتری غرب شهرستان کرج قرار دارد. این بقعه با گنبدی رفیع و بنایی نوساز و زیبا از میان فضای مشجر پیرامون آن هنگام عبور از مسیر جاده به خوبی نمایان است.
اصل بنای بقعه امامزاده طاهر متعلق به دوره صفویه است. بقعه دارای بنایی هشت ضلعی است و ساخت آن در سال 1374 آغاز گردید شد و کاشیکاری نماهای خارجی و داخلی آن به تدریج در حال اجرا است. یکی از برجسته ترین ویژگی های این بقعه مقرنس آویز داخل حرم است که با کاشی های معرق پوشش داده شده است.
4- محوطه باستانی ازبکی
محوطه باستانی ازبکی در روستای ازبکی از توابع دهستان احمدآباد مصدق از بخش مرکزی شهرستان نظرآباد واقع شده است. این محوطه که در فهرست آثار باستانی ایران نیز به ثبت رسیده است ، برای نخستین بار در سال 1348 شمسی شناسایی گردید.
محوطه باستانی ازبکی با مساحتی در حدود 100 هکتار دارای 10 تپه ارزشمند است که 6 تپه از آن را گروهی از باستان شناسان ایرانی به سرپرستی "دکتر یوسف مجید زاده" (از سال 1377 تا 1384) حفاری کرده اند. این محوطه تاریخی در برگیرنده آثاری تاریخی مربوط به شش هزار سال بقایای فرهنگی پیش از تاریخ و اوایل دوران تاریخی ایران، ازنیمه اول هزاره هفتم تا نیمه نخست هزاره اول پیش از میلاد مسیح یعنی دوران مادها است.
کهن ترین آثار کشف شده در این محوطه باستانی در "دریان تپه" واقع در 700 متری تپه اصلی به دست آمده است که در این منطقه کم ارتفاع، بقایای 5 دوره معماری خشتی متعلق به 2 دوره فرهنگی در هزاره های ششم و هفتم پیش از میلاد شناسایی گردیده است. در یکی دیگر از تپه ها بنام "دوشان تپه" نیز، که در حدود 250 متری غرب تپه ازبکی واقع شده، نتیجه حفاری ها منجر به شناسایی سه دوره معماری از عصر آهن منجر گردیده است.
5- خانه آیت اله طالقانی
خانه آیت اله طالقانی در روستای تاریخی گلیرد بالا طالقان واقع شده است. روستای گلیرد با جاذبه های طبیعی و تاریخی بینظیرش جزء روستاهای هدف گردشگری شهرستان طالقان است. خانه آیت اله طالقانی که در این روستا قرار دارد متعلق به دوره قاجاریه و زادگاه شخصیتی بوده که در تاریخ معاصر و انقلاب اسلامی نقش و تاثیر بسزایی داشته است. در این خانه که هماکنون به موزه تبدیل شده است، وسایل شخصی و کتاب های آیت ا.. طالقانی در معرض نمایش قرار داده شده است. در جوار این خانه یک حمام تاریخی نیز قرار دارد. خانه آیت اله طالقانی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
6- روستای برغان شمال غرب
روستای برغان شمال غرب یکی از روستاهای بسیار دیدنی و سرسبز ساوجبلاغ از شهرستان های استان البرز به حساب می آید. روستای برغان که امروزه به بخش کوچکی در منتهی الیه شرقی دره اصلی ساوجبلاغ تبدیل شده، دارای خانه هایی است که عمدتا در دو طرف رودخانه اصلی و به موازات آن بنا شده است. این روستا دارای یک امامزاده کوچک و بسیار مصفا است که در مدخل ورودی اصلی روستا است. همچنین این روستا دارای یک چنار بسیار کهنسالی است و دارای رودخانه ای خروشان است که به دروان موسوم است که از کوهستان ناز سرچشمه می گیرد. این رودخانه مسیر طولانی را از سمت شمال به جنوب می پیماید تا به روستای برغان برسد.
بهترین زمان برای سفر به این منطقه اوایل بهار و پاییز است. در این روستا و در مسیر رودخانه خروشان آن مکان های بسیار با صفایی جهت کمپینگ و گردش و دیدار از مناظر اطراف وجود دارد. دسترسی به این روستا هم از جاده کردان و هم از طریق جاده کرج به آتشگاه امکان پذیر است.
7- عمارت کاخ سلیمانیه
عمارت کاخ سلیمانیه در مرکز شهر کرج و داخل پردیس کشاورزی (ضلع جنوبی) درمیان باغ بزرگی واقع شده است. این عمارت که بنای آن مربوط به دوران قاجار است، بین سال های 1224 تا 1227 هجری قمری به دستور فتحعلی شاه قاجار در یکی از منزلگاه های وی حد فاصل تهران و چمنگاه سلطانیه زنجان در ییلاق خوش آب وهوای کرج ساخته شد. این مجموعه دارای ساختمان های متعددی از جمله عمارت گلشن، عمارت درقرمز، باغ فراش آباد، باغ اول ودوم، ساختمان کلاه فرنگی و ساختمان های متعدد دیگری بوده که امروزه از این مجموعه بزرگ تنها ساختمان کوشک آن باقی مانده است.
مجموعه سلیمانیه جزء نخستین بناهای ایران است که روی پایه (پایلوت) ساخته شده است. فضای داخلی این بنا با تزئینات گچبری و نقاشی های دیواری آراسته شده است و نمای زیبایی به آن بخشیده است. معمار مجموعه سلیمانیه، "محمد حسین خان نظام الدوله اصفهانی" معروف به "صدر اصفهانی" از معماران برجسته آن دوران است.
اهمیت خاص این بنا به لحاظ 2 تابلو دیوارنگاره از سلاطین قاجار است که بر روی دیوارهای شرقی و غربی تالار مرکزی آن ترسیم شده است. در تابلوی شرقی آغا محمد خان قاجار، بنیانگذار سلسله قاجار به همراه سران ایل قجر شاه قاجار نشسته بر تخت به همراه فرزندانش به تصویر کشیده شده است. این تابلوها توسط "عبدالله خان نقاش باشی" از هنرمندان صاحب نام و مشهور دوران قاجار به تصویر کشیده شده است.
عمارت کاخ سلیمانیه در استان البرز، شهرستان کرج و در بلوار امام زاده حسن واقع شده است.
8- دریاچه و سد طالقان
دریاچه طالقان به طول تقریبی 15 کیلومتر در حد فاصل آبادی های گلینک، میراش، آردکان، و آرموت از شمال و زیدشت و سنگ بن از جنوب واقع شده است. این دریاچه که پشت سدی به نام طالقان قرار دارد، دارای محیطی بسیارجذاب و دلنشین است که جزء جاذبه های گردشگری این استان محسوب میگردد.
کرانه های اطراف دریاچه طالقان به صورت خلیج های کوچک به داخل مصب رودخانه های دائمی و فصلی که از قدیم به طالقان رود سرازیر می شده اند، پیشروی کرده است. همین امر سبب به وجود آمدن مناظر بسیار بدیع و بی نظیری از پیشروی آب به خشکی شده است.
این دریاچه دارای چندین نوع ماهی است که نام یکی از انواع آن کولی است و همچنین آب آن سبز رنگ است. آب این رودخانه از اتصال تمامی آب های جاری کوهستان های شمال و جنوب این دره تامین میگردد.
بر روی این رودخانه سدی تاسیس گردیده که در کیلومتر 25 جاده کرج –چالوس قرار گرفته و در سال 1337 شمسی احداث شده است. رودخانه زیبای کرج در پشت این سد، دریاچه ای را ایجاد کرده که چشم انداز بسیار زیبایی دارد.
9- غار یخ مراد
غار یخ مراد در آبادی گچسر واقع در 104 کیلومتری تهران کناره جاده چالوس واقع شده ات. این غار از جمله غارهای دیدنی و پر ارزش کشور است که در طول جاده ای به طرف غرب قریه (کهنه ده) قرار گرفته و دهانه غار به عرض 59 متر و به ارتفاع 3 متر رو به شمال شرقی باز شده است. به طور کلی غار یخ مراد دارای 3 تالار بزرگ و 3 یخچال زیرزمینی و همچنین چند قسمت دیگر و هفت حلقه چاه است.
در ادوار گذشته غار یخ مراد زیر آب بوده است و درحقیقت یک غار زیر دریایی است. این مطلب را از وضع طبیعی غار و بقایای وجود فسیل کاردینا، که در روی تخته سنگی در مدخل غار باقی مانده است، میتوان اثبات کرد. بدین ترتیب اگر پیدایش غار را همزمان با زمان زیست این فسیل بدانیم، عمر آن بالغ بر 50 میلیون سال تخمین زده میشود. به دلیل وجود بادگیر و هواکش های فراوان هوای این غار بسیار سرد است.
10- کویر اشتهارد
کویر اشتهارد در شمال شهرستان اشتهارد و جنوب شرقی مهرشهر کرج در استان البرز واقع شده است. کویر اشتهارد یا قشلاق حسین خانی (به کویر قارپوزآباد هم شناخته می شود)، دارای طول 60 کیلومتر و عرض 20 کیلومتر است.
در نقطه مرکزی کویر، دق زیبایی قرار دارد و در حاشیه آن ارتفاعات و گنبدهای نمکی زیبایی که از رنگهای متنوعی تشکیل شدها، وجود دارد. متاسفانه گنبدهای نمکی حاشیه کویر اشتهارد برای استخراج نمک به شدت مورد تخریب قرار گرفته، اما همچنان مناظر کویر از فراز ارتفاعات بسیار زیبا و دل انگیز است.
برای دسترسی به کویر اشتهارد میتوانید از جاده جدید نظرآباد کرج به اشتهارد که از میانه این کویر میگذرد استفاده کنید و از منظره دل انگیز این کویر لذت ببرید.