استان خوزستان یکی از استانهای جنوبی ایران است که با مساحتی حدود 64.236 کیلومتر مربع، در جنوب غربی ایران واقع شده است. خوزستان از سمت شمال غربی با استان ایلام، از شمال با استان لرستان، از شمال شرقی و شرق با استانهای چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد. از جنوب با خلیج فارس و از غرب با کشور عراق دارای مرز مشترک است. استان خوزستان دارای 15 شهرستان، 35 بخش، 13 دهستان و 4.496 آبادی دارای سکنه است.
استان خوزستان یکی از نخستین مکانهایی در جهان است که تمدن بشری در آن بوجود آمده است. به گفته باستان شناسان یکی از تمدنهای بشری ۶ هزار سال پیش در استان خوزستان پایهگذاری شد و حدود 5 هزار سال قبل شوش و مناطق اطراف آن را زیر نفوذ خود گرفت و همچنین خط در آنجا اختراع شد. وجود کتیبه های کشف شده در شهر شوش این استان بیانگر این است که این استان یکی از مراکز مهم تمدن جهانی بوده و با کشورهای همسایه روابط تجاری و سیاسی محکمی داشته است.
استان خوزستان دارای یکی از غنی ترین منابع نفت و گاز و مرکز تولید نفت و گاز ایران است. علاوه بر این نفت و گاز، کارخانجات ذوب و فولادسازی و محصولات آهنی و فولادی و لولهسازی نقش مهمی را در اقتصاد منطقه و خوزستان ایفا میکنند.
در ادامه قصد داریم به معرفی برخی از جاذبه های تاریخی و دیدنی استان خوزستان بپردازیم.
1- قلعه شوش خوزستان
قلعه شوش در سال 1897 میلادی توسط "ژان ماری ژاک دومورگان" که برای تحقیق و اکتشاف به شوش آمده بود، ساخته شد. وی دولت فرانسه را متقاعد کرد محلی مناسب و امن برای هیات باستان شناسی فرانسه در شهر شوش ایجاد کند و به همین منظور بلندترین نقطه تپه های شهر شوش یعنی اکروپل برای این منظور انتخاب کرد و سپس قلعه ای با طرح قرون وسطایی اروپا بر فراز آن ساخت. ساختمان قلعه شوش با نظارت "حاج مصطفی دزفولی" و با مصالح محلی از جمله خشت بنا شد و تا سال 1912 میلادی ساخت آن به اتمام رسید.
قلعه شوش یکی از منحصر به فردترین آثار تاریخی در ایران است که با هنرمندی تمام روی تپه باستانی شوش و در کنار کاخ آکروپل ساخته شده است و در ساختار آن آجر کتیبههایی از کلیه آثار باستانی در شهر شوش از جمله چغازنبیل دیده میشود. آجرهای بکار رفته در این قلعه از آثار بدست آمده از کاخ داریوش و تعدادی از آجرهای منقوش به خط میخی چغازنبیل است.
ساختمان این بنا بصورت ذوزنقه شکل است که قاعده کوچک آن در سمت شمال واقع شده است. دور تا دور قلعه را راهرویی احاطه کرده و ردیف اتاقهایی به سمت حیاط دور آن قرار گرفته اند. این قلعه دارای 3 ورودی است که یکی از آنها در حال حاضر مسدود می باشد. ساختمان قلعه آکروپل یا قلعه شوش شباهت بسیار زیادی به زندان باستیل فرانسه دارد.
2- اشکفت سلمان خوزستان
نیایشگاه "تاریشا" یا "اشکفت سلمان" بزرگترین خط نوشته میخی ایلام نو را در خود جا داده است. اشکفت سلمان نیایشگاه «تاریشا» بوده و غار دیگری در کنار آن در دوره ایلخانی به مکانی مقدس تبدیل شده و روبروی آن ساخت و سازه های مذهبی شکل گرفته است.
خط نوشته مذکور که از دوره ایلامی ها در این غار موجود است، از زمان شاهک عیلامی، شاه بومی آیا پیریا آیاتم، به جای مانده است. همچنین برای نخستین بار حضور مصور زن، دوشادوش مرد در نقش برجسته های این غار دیده شده است. در این نقوش برجسته "هوهین"، همسر و خواهر شاهک، در یک مراسم آیینی شرکت کرده و کاهن بزرگ در جلوی آنها به چشم می خورد. در این نیایشگاه 4 نقش برجسته وجود دارد که دو تای آن داخل غار و دو تای دیگر در خارج از غار دیده می شود.
3- آرامگاه دانیال نبی (ع) خوزستان
دانیال نبی (ع) یكی از پیامبران بنی اسرائیل قرن هفتم قبل از میلاد است. در سال ۶۵۵ قبل از میلاد او را به دربار (نبوكد نصر) پادشاه بابل به اسارت بردند و او در آنجا به علوم كلدانیان و زبان مقدس واقف گردید و در حكمت از آنها پیشی گرفت. دانیال نبی (ع) به همراه عده ای از قوم یهود به کشور ایران مهاجرت نمود و در شوش ساكن شد و در آنجا وفات یافت. . آرامگاه وی در ساحل شرقی رودخانه شاوور و روبروی تپه ارگ قرار دارد. بنای زیارتگاه دانیال نبی (ع) شامل دو حیاط است و بر روی گنبد مخروطی پله ای قرار دارد كه نوع رایج گنبدهای منطقه شوش است. واژه دانیال به زبان عبری به مفهوم "خدا حاكم من است" می باشد.
4- خانه تیز نو خوزستان
خانه تیز نو در محله قلعه جنب پل قدیم دزفول واقع شده است و متعلق به دوره قاجاریه است. این خانه که در فهرست ثار ملی ایران نیز ثبت شده است، پیكر اصلی آن متعلق به دوره صفویه است و تغییراتی در دوره قاجار و اوایل پهلوی در آن داده شده است. خانه تاریخی تیز نو در دوران جنگ دچار آسیب های جدی شده و شهرداری نیز در آن دخل و تصرفاتی انجام داده بود. در سال های اخیر، با توجه به تملك این خانه از سوی اداره كل میراث فرهنگی استان خوزستان، اقداماتی در جهت مرمت و احیای این اثر تاریخی صورت گرفته است.
خانه تیز نو که ساختار آن با آجر و خشت ساخته شده است، دارای سقف هایی با تیر چوبی، طاق و قوس بوده و تزییناتی است که عموما از آجر تشكیل شده است. این اثر تاریخی همچنین دارای فضاهایی از قبیل شوادان، هشتی است. خانه قاجاری تیز نو دارای ایوان رفیع در حیاط است که جزء ویژگی های برجسته این خانه تاریخی میباشد. خانه تیز نو طبق شیوه معماری اصفهانی ساخته شده و فضای اصلی آن دارای دو فضای اندرونی و بیرونی است كه در حال حاضر از هم مشاع شده اند. خانه تیز نو دارای چشم انداز مناسب به رودخانه دز است و در نزدیکی ساحل این رودخانه واقع شده است.
5- تالاب شادگان خوزستان
تالاب شادگان از جاذبه های طبیعی استان خوزستان است که مساحتی بالغ بر 400 هزار هکتار دارد. این تالاب از رودخانه های جراحی و کارون همچنین جزر و مد خلیج فارس تغذیه میکند. تالاب دیدنی شادگان از جانب شمال به شادگان و خور دورق و از جنوب به رودخانه بهمن شیر آبادان و از غرب به داخوبن و از شرق به آبهای خورموسی محدود میگردد. این تالاب زیبا به عنوان پناهگاه بینالمللی حیات وحش شادگان منطقه حفاظت شده محسوب میشود و پوشش گیاهی درون تالاب چراگاه و منبع تأمین علوفه دام 132 روستای اطراف است.
تالاب شادگان 38% تالابهای بینالمللی ایران و 66% تالابهای جهان را تشکیل میدهد و در گذشته از لحاظ رتبههای ثبت شده در یونسکو در رتبه پنجم جهانی قرار داشته است اما متأسفانه به دلیل دخل و تصرفات مصنوعی در اکوسیستم آن و ورود آلاینده های صنعتی به این تالاب، مرتبه بینالمللی آن تا رده 22 نزول کرده است.
6- کوه جنگلی دوتو خوزستان
کوه جنگلی دوتو در 58 کیلومتری جنوب خاوری ایذه در دهستان هپرو واقع شده است. کوه جنگلی دوتو دارای حدود 3170 متر ارتفاع است و از جنوب به کوه کله متصل است و از شمال به کوه لیراب می پیوندد. دامنه های خاوری کوه جنگلی دوتو به دره رودخانه سیراب و دامنه های باختری آن به دره رودخانه صیدون متصل می شود. دامنه های کوه از جنگل پوشیده شده است و جزء کوهستان مونگشت از کوهستان بزرگ زاگرس به شمار می رود. در میان کوه جنگلی دوتو و کوه کله دریاچه ای وجود دارد که آب از زمین و اطراف آن می جوشد.
7- تنگ تهی خوزستان
تنگ تهی دره ای زیبا در 3 کیلومتری شرق روستای مال آقا است. این روستا در 32 کیلومتری شهرستان باغملک با بافت سنتی است که کاملا بافت قدیمی خود را حفظ کرده است. روستای مال آقا در منطقه ای کوهستانی از سلسله جبال زاگرس واقع شده است که رودخانه ای مواج و سرد از کنار آن گذر میکند. همه ساله خصوصا در فصل بهار و تابستان دهها هزار نفر از اقصی نقاط خوزستان برای گذراندن اوقات فراغت و سیاحت به این روستا و این دره زیبا و دیدنی سفر می کنند.
8- آتشکده جاویدا خوزستان
آتشکده جاویدا در شمال شرقی شهر مسجد سلیمان قرار دارد و یکی از مهمترین مکانهای تاریخی و باستانی استان خوزستان است. آتشکده جاویدا بنایی متعلق به قرن هفتم قبل از میلاد است که به نظر برخی از کارشناسان، معماران برای ساخت تخت جمشید از آن الهام گرفتهاند. در ساخت این بنا از ملات استفاده نشده و از روش گذاشتن سنگ خشک روی سنگ خشک دیگر ساخته شده است و همین امر از مهمترین مشخصه های این اثر تاریخی میباشد. در ادوار گذشته در آتشکده جاویدا همواره آتشی افروخته بوده است.
9- زیگورات چغازنبیل خوزستان
زیگورات چغازنبیل نیایشگاهی است که حدود سال ۱۲۵۰ پیش از میلاد توسط "اونتاش گال"، پادشاه بزرگ ایلام باستان و برای ستایش "ایزد اینشوشیناک"، نگهبان شهر شوش ساخته شده است. زیگورات چغازنبیل دارای ۵۲ متر در ۵ طبقه بوده است که، امروزه تنها ۲۵ متر در ۲.۵ طبقه آن باقی مانده است. این نیایشگاه یکی از سه اثر ایرانی بهشمار میرود که در سال ١٣۵٨ خورشیدی به عنوان اولین آثار ملی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت گردید.
زیگورات چغازنبیل در نزدیکی منطقه باستانی هفتتپه در ۴۵ کیلومتری جنوب شهر شوش قرار دارد. این نیایشگاه از جاده شوش به اهواز قابل دسترسی است.
10- آبشار شوی دزفول خوزستان
آبشار شوی دزفول بزرگترین آبشار طبیعی خاورمیانه است که با ارتفاع ۸۵ متر و عرض ۷۰ متر در شهرستان دزفول از توابع استان خوزستان قرار دارد. این آبشار دیدنی جواهری ارزشمند در کشور است که پتانسیلهای بالقوهای جهت تبدیل شدن به یکی از مهمترین جاذبههای گردشگری ایران را دارد. آبشار شوی در نزدیکی مرز بین استان خوزستان و استان لرستان قرار دارد و برخی از مردم لرستان بر این باورند که این آبشار متعلق به لرستان است.
آب آبشار شوی از درون غاری سرچشمه میگیرد و پس از بیرون آمدن از آن از صخرههای بلندی به پایین میریزد و پس از طی مسافتی از میان دشتها و کوه ها در نهایت به دریاچه سد دز در استان خوزستان وارد میشود.